Blinden en slechtzienden

Belangrijkste kenmerken

• Zijn minder spontaan sociaal
• Zien geen non-verbale communicatie
• Zijn gevoelig voor alles wat gezegd wordt
• Hun gehoor is vaak sterk ontwikkeld

Belangrijkste tips

• Leg steeds uit wat er gebeurt of wat je doet
• Biedt steeds een arm of schouder aan bij verplaatsingen
• Zorg voor structuur en geef vaste plaatsen
• Gebruik contrastkleuren
• Bespreek het met de persoon zelf of met de ouders

1. Vertrouwen en begeleiding

Vertrouwen is voor blinden of slechtzienden erg belangrijk. Duid één persoon aan die verantwoordelijk is voor je blind of slechtziend kind. Vraag of je kan helpen en hoe. Dring niets op. Laat steeds iemand meegaan met het blinde of slechtziende kind. Dat hoeft niet per se bovenstaande vertrouwenspersoon te zijn, een ander kind of andere leiding kan die taak evengoed eens op zich nemen.

Bied steeds je arm aan, maar zonder te duwen of te trekken. Het kind moet zelf de regie hebben over waar het naartoe wil of wat het wil doen. Als leid(st)er ben je er enkel om ervoor te zorgen dat hij/zij geen gevaar loopt.

Leg de arm van het kind op de rugleuning van de stoel voor hij/zij gaat zitten. Kondig steeds aan als er een opstapje is of de eerste of laatste trede van een trap komt. Ga op een trap altijd een trede voor en zorg ervoor dat het kind de leuning kan voelen. Let er op dat dat vertrouwen nooit geschaad wordt. Kijk dus voor twee als je hem/haar begeleidt. Zeker als je door een deur gaat of een trap neemt.

2. Let op de manier waarop je communiceert. Als je iets wilt zeggen tegen iemand die niet of slecht ziet, kun je het beste eerst je naam zeggen en de persoon aanraken. Spreek in de richting van de persoon met een visuele handicap.

3. Geef alles in het lokaal een vaste plaats zodat iemand die niet of slecht ziet de dingen zelfstandig kan terugvinden. Geef die persoon ook de tijd om een nieuwe omgeving te leren kennen.

4. Wees duidelijk in je taalgebruik. Beschrijf regelmatig wat er gebeurt. Vergeet niet dat voor blinden en slechtzienden de woorden "hier" en "daar" of "verderop" en dergelijke erg moeilijk te interpreteren zijn. Ook als je wijst of knikt, kan een blinde of slechtziende persoon dat niet waarnemen. Als je wil verwijzen naar een plek, stel je best altijd de persoon centraal. Zeg bijvoorbeeld: “De koffie staat rechts van jou”. Reageer niet met een non-verbaal antwoord maar steeds met woorden, als is het maar "oké" of "goed" als teken van bevestiging. Spreek ook steeds in de richting van het kind. Zo kan het kind je stem "met de ogen volgen" en je aankijken terwijl je praat. Woorden als "kijken" en "zien" hoef je zeker niet te vermijden: het blinde kind gebruikt die ook! Zeg wat je doet of gaat doen. Bijvoorbeeld: “Ik ga nu even naar buiten, maar kom dadelijk terug”. Het voorbeeld is vrij duidelijk: als je dat niet zegt, is het goed mogelijk dat het blinde kind tegen een muur begint te praten, wat niet echt als prettig aangevoeld wordt …

5. Als kinderen die niet of slecht zien vragen stellen over wat er in de omgeving gebeurt, probeer die dan zo precies mogelijk te beantwoorden.

6. Het is niet erg als je met je groep toch eens een spelletje speelt waarbij het belangrijk is om (goed) te kunnen zien. Denk dan wel na over de rol van dat lid met een visuele beperking. Kan hij of zij een andere rol opnemen in het spel? Geholpen worden? De leiding bijstaan? Wees creatief!

7. Zorg ervoor dat alles op zijn plek ligt en dat doorgangen vrij zijn.  Blinde en slechtziende mensen houden ervan om dingen een vaste plaats te geven; zet of leg dus alles wat je pakt of gebruikt terug op zijn plaats. Wil je toch iets verleggen, zeg dan duidelijk waar je het naartoe brengt, zodat het kind het steeds kan terugvinden. Verder is het belangrijk dat de doorgangen steeds vrij zijn. Niemand valt graag over een stoel die midden in de gang staat, voor blinde of slechtziende kinderen geldt dat in het bijzonder.

8. Bespreek met de ouders hoe jullie ervoor kunnen zorgen dat hun blind of slechtziend kind zich thuis voelt in de Chiro. Oudere leden met een visuele handicap kun je gerust zelf vragen hoe ze begeleid willen worden.

9. Bij schemering vervaagt het zicht sneller. Houd daar rekening mee tijdens avond- en nachtspelen. Felle zon heeft hetzelfde effect. Voor slechtzienden is het ook belangrijk om met contrasten te werken. Gebruik bijvoorbeeld tijdens het eten een felgekleurde beker in plaats van een gewoon glas. Of leg tijdens een knutselactiviteit geel plastic op tafel als je met bruine klei gaat werken.

10. Werk op basis van de andere zintuigen.  Je kan werken op luisteren, ruiken, voelen, horen. Bij balspelen kan je bijvoorbeeld een belletje aan de bal binden of een "rinkelbal" gebruiken, zodat je de bal ook hoort komen. Als je iets wil laten zien, laat het kind dan als mogelijk steeds "voelen". Zo krijgt het een impressie van hoe het voorwerp eruit ziet op basis van andere kenmerken.

11. Begroetingen en aansprekingen. Maak bij een begroeting meteen duidelijk wie je bent. Laat het kind niet raden of gissen wie met hem/haar aan het spreken is. Je zou kunnen denken dat je stem altijd herkenbaar is, maar dat is niet zo. Stel het kind op de hoogte van wie verder nog allemaal in de kamer is of wie meeluistert met het gesprek, zodat het kind niet verrast wordt als plots iemand anders het woord neemt. Blinde of slechtziende kinderen zullen ook vaak antwoorden op vragen die niet aan hen gericht zijn, ze zien namelijk niet voor wie de vraag bedoeld is. Spreek met het kind af dat je steeds even zijn/ haar naam noemt voor je een vraag stelt. Bij het betreden van een nieuwe ruimte kan je het kind laten kennismaken met de ruimte door het overal eens te laten voelen. Het kan dan de grenzen van de ruimte aftasten, waardoor het zich soms beter kan oriënteren.

12. Extra tip: Extra tip Probeer eens een spel uit waarbij niemand kan zien! Kan een leuke ervaring zijn voor heel de groep.

Daarvoor gelden eigenlijk dezelfde tips. Als je medeleiding een visuele beperking heeft, bespreek dan in het begin van het werkjaar en voor het kamp wat lukt en wat niet. Maak daar goede afspraken over, help elkaar waar nodig en wees vooral eerlijk met elkaar.

• Je diversiteitsverantwoordelijke van de organisatie
• BRAILLELIGA, braille.be; info@braille.be; 02-537 64 26
• Blindenzorg Licht en Liefde is een organisatie in Vlaanderen die blinde en slechtziende mensen helpt om een kwaliteitsvol leven uit te bouwen. Ze geeft o.a. vormingen aan groepen over blindheid en slechtziendheid. Je kan zelfs een inleefpakket lenen waarbij je allerlei brillen krijgt die je laten zien hoe het voelt om met verschillende soorten slechtziendheid te leven. Of je kunt het inleefproject "XiNiX" bezoeken, waarbij je een volledig donkere wereld verkent met een blinde gids.
• Meer info:
  www.blindenzorglichtenliefde.be
  Licht en Liefde organiseert ook een inclusief jeugdkamp:
  www.jekali.be